Kweken en veredelen

De techniek die wordt toegepast om de eigenschappen van bloemen te verbeteren, wordt veredeling genoemd. Het doel is bloemen te kweken die sneller en beter groeien, bloeien in de mooiste kleuren en na transport nog een lang vaasleven hebben. De natuurlijke veranderingen in het DNA van de plant worden mutaties genoemd. Mutaties zorgen voor meer genetische variatie en dus voor verschillende (combinaties van) eigenschappen. Veredeling is eigenlijk het induceren van mutaties.

Kweken van nieuwe soorten

Bestuiving is de methode waarmee chrysanten worden veredeld. Het stuifmeel van de ene soort wordt aangebracht op de stampers van de andere soort en hieruit groeien zaadjes. Uit dit zaad zullen zaailingen groeien die eigenschappen van de beide ouders hebben geërfd. Tijdens de overerving kunnen mutaties optreden en deze nieuwe mix van DNA levert een nieuwe chrysant op. Tussen de duizenden zaailingen zit er af en toe eentje die opvalt; door een opvallende kleur, vorm of uitzonderlijke groei.

Theorie en praktijk

Er zijn veel verschillende factoren die bepalen of een nieuw soort succesvol wordt of niet. Natuurlijk zijn kleur en bloemvorm belangrijk, maar ook groei, gewicht en houdbaarheid moeten goed zijn. In theorie is het allemaal eenvoudig, maar in de praktijk duurt het soms jaren voor het proces van veredeling een goed nieuw ras oplevert. Vandaag de dag zijn er moderne faciliteiten en onderzoekscentra die de veredeling kunnen ondersteunen, maar het blijft een natuurlijk proces.

Het uiterlijk van de chrysant

De chrysant is een veelzijdige bloem die in vele kleuren verkrijgbaar is. Van geel, wit, crème, roze, groen, rood, oranje, paars en brons, tot allerlei varianten met twee kleuren. De kleinste bloem is slechts 1 centimeter in doorsnede, de grootste al snel 14 centimeter. Het hart van de bloem is niet altijd hetzelfde. Bij de enkelbloemige variant bestaat het hart uit buisvormige bloemen die omringt worden door schutblaadjes, de bloemlinten. De gevuld bloemige chrysanten omsluiten hun buisbloemen met kleine schutblaadjes en vullen zo hun hart op. De bladeren zijn vlezig en wat grillig gevormd en staan verspreid langs de stevige steel van de bloem.

Het imago van de chrysant

Veel mensen associëren de chrysant met ‘saai’ en ‘ouderwets’. Toch is het één van de meest verkochte bloemen. Bijna elk boeket te koop is bij de supermarkt of de bloemist, bevat ten minste één chrysant. De witte chrysant wordt in bijvoorbeeld Frankrijk en Duitsland gebruikt om met Allerheilingen (1 november) op het graf van een dierbare te leggen en in Rusland krijgen alle kinderen op de eerste schooldag van het jaar een witte chrysant, net als alle vrouwen op de nationale vrouwendag. De Grieken zijn de eersten geweest die de chrysant een naam gaven: ‘chrysons’ betekent goud en ‘anthemon’ betekent bloem.

Soorten

Het geslacht waartoe de chrysant of ganzenbloem behoort, is dat van de Chrysanthemum en wordt verdeeld in de groot- en klein bloemige chrysanten. De tros- en pluischrysanten vallen in de grootbloemige categorie. De troschrysant is de meest verkochte chrysant en bloeit met 5-10 bloemen per tak. Bij het pluizen van de tak worden alle bloemhoofden verwijderd, met uitzondering van de hoofdknop. Het resultaat is één hele grote bloem per tak. Onder de klein bloemige chrysanten vallen de sanini’s. Deze chrysanten hebben een zeer kleine bloemdiameter en een speciale bloeiwijze.

Naast de chrysanten voor de sierteelt, worden er ook eetbare chrysanten geteeld. Met name in Japan en China wordt de Chrysanthemum coronarium nogal eens verwerkt tot thee of worden jonge bladeren gebruikt in salades en oudere bladeren in de soep. Maar ook roerbakken met rode pepers en andere kruiden wordt veel gedaan.